Uniwersytet Wrocławski

Jeszcze do 15 stycznia 2024 r. trwają zgłoszenia na I Kongres badaczy i badaczek granic i pograniczy: (De)Konstruowanie granic w studiach nad granicami i pograniczami Wrocław–Opole 16–18 września 2024

Granice i pogranicza skupiają uwagę szerokiego, i wciąż poszerzającego się, grona osób, i nic nie

wskazuje na to, by problemy te uległy w najbliższych latach dezaktualizacji. Rzeczywistość co

rusz przynosi nam w tym względzie kolejne ważne zdarzenia, interesujące zjawiska i intrygujące

pytania, które domagają się bacznej obserwacji i wnikliwej refleksji. Jak się wydaje, działaniom

tym nierzadko będzie sprzyjać formuła zintegrowanych wysiłków osób reprezentujących wiele

ośrodków naukowych w kraju i zagranicą, odmienne dyscypliny, podejścia teoretycznometodologiczne,

a także – co nie najmniej istotne – szeroko rozumiane środowiska pozaakademickie.

W polskich naukach społecznych nie brakuje w tej materii wartościowych punktów odniesień.

Już od końca lat 80. XX wieku, poniekąd w nawiązaniu do tradycji sięgającej okresu

międzywojennego, rozwijano refleksję teoretyczną i empiryczną nad różnorodnością zjawisk

społecznych występujących na pograniczach, odmienności te wpisując w szereg kategorii, jak

„pogranicze społeczne (transgranicze)”, „pogranicze administracyjne (przygranicze)”, „człowiek

pogranicza”, „efekt pogranicza”, „społeczny obszar pogranicza”, „obszar zróżnicowany

etnicznie” i in. Z czasem ustalenia poczynione na gruncie polskich studiów nad granicami i

pograniczami zaczęły wchodzić w owocny dialog z dorobkiem szerzej pojmowanych border

studies, przy czym wymienienie choćby selektywnego zbioru przedsięwzięć (krajowych i

międzynarodowych), które w tym względzie miały miejsce tylko w ostatnich kilkunastu latach,

zajęłoby tu wiele miejsca. Tak, polskie studia mają w tej materii światu wiele do zaoferowania…

Mając na względzie tę dobrą i bogatą tradycję, jak również wyzwania teraźniejszości i

przyszłości, a zarazem podzielając przekonanie o zasadności (czy wręcz konieczności)

stworzenia fizycznej przestrzeni dla prezentacji efektów swych działań, integracji polskiego

środowiska i szerszego włączenia go w debatę międzynarodową – mamy przyjemność zaprosić

Państwa do wzięcia udziału w nowym projekcie interdyscyplinarnych, cyklicznych spotkań

naukowych – Kongresie badaczy i badaczek granic i pograniczy, realizowanym z inicjatywy

Ośrodka Badań Regionalnych i Obszarów Pogranicza w Uniwersytecie Wrocławskim, Instytutu

Nauk o Polityce i Administracji Uniwersytetu Opolskiego, Laboratorium Terra Diversa

Uniwersytetu w Białymstoku, Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu

Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Pracowni Badań nad Narracjami Pamięci Pogranicza

Uniwersytetu Gdańskiego. Planujemy, że wydarzenie takie odbywałoby się co trzy lata w

różnych ośrodkach Polski, a realizację jego pierwszej edycji zaplanowaliśmy na 16–18 września

2024 roku we Wrocławiu i Opolu. Warto podkreślić, że nasze spotkanie wpisuje się w obchody

świętowania dwudziestej rocznicy przystąpienia przez Polskę i szereg innych państw do Unii

Europejskiej; świętowania naukowego w duchu, radosnego w formie, choć też niewolnego od

obaw o przyszłość Europy.

Dotychczas w ramach border studies uwagę kierowano raczej ku administracyjnie i

substancjalnie wyznaczanym granicom, obecnie natomiast szereg interesujących nas zagadnień i

zdarzeń rozgrywa się poza samymi fizycznymi granicami państw i obszarami pogranicza. Z

jednej strony, jest to cecha współczesnych zjawisk społecznych, które coraz częściej są

zdeterytorializowane, co niejednokrotnie skłania do odpowiednio szerokiego i inkluzywnego

nakreślenia ram dociekań. Doskonałą ilustracją tej tendencji są wydarzenia, które w ostatnim

czasie mocno angażują Polskę: kryzys na granicy polsko-białoruskiej oraz uchodźctwo z

ogarniętej wojną Ukrainy. Z drugiej strony, warto – także na wzbierającej fali popularności,

wręcz mody, na obie kategorie w ich szerokim rozumieniu – zastanowić się nad granicami tej

inkluzji. Czy fakt, że granice i pogranicza „są wszędzie”, upoważnia nas do rozszerzania zakresu

definicyjnego tych pojęć, a jeśli tak – to do jakiego stopnia? Czy można tu zaproponować jakąś

„linię odcięcia”? To dylemat poniekąd fundacyjny dla naszych zainteresowań, wszak dotykający

ich tożsamości.

Ale też jest to tylko jedna z ważkich kwestii zasługujących, w naszym odczuciu, na refleksję w

ramach różnych dyscyplin: antropologii, ekonomii, filozofii, geografii, historii, kulturoznawstwa,

literaturoznawstwa, politologii, prawa, socjologii i in. Problematyka granic i pograniczy

interesuje nas bowiem zarówno w wymiarze teoretycznym, metodologicznym, jak i

empirycznym, w kontekście polskim, szerzej rozumianym europejskim, jak i pozaeuropejskim

(globalnym). Pełniejszy zbiór wyznaczający ramy konferencji, ale bez ich absolutyzowania,

mógłby więc zawierać następujące bloki problemowe:

• granice definicyjne „granic” i „pograniczy” (bordering the border studies) jako kategorii

badawczych, ich metaforyzacja i potocyzacja; granice i pogranicza cywilizacyjne,

narodowościowe, etniczne, regionalne, wyznaniowe, fantomowe i inne; granice i pogranicza

„nieoczywiste”; granica jako praktyka – borderwork – obecna w badaniach;

• granice w sensie terytorialnym (linie oddzielające państwa), jako instytucje

(reprodukowanie granic, kontekst władzy, polityki graniczne, polityzacja granic), w tym jako

miejsce (stałe lub mobilne) określonych praktyk sekurytyzacyjnych; granice jako linie

stanowiące bariery pomiędzy różnymi „bytami większymi” (np. zewnętrzna granica UE,

granica strefy Schengen, itp.); granice biopolityczne, „covidowe odgradzanie się” (COVIDfencing);

• granice jako zjawiska poddawane określonym procesom społecznym (bordering,

debordering, rebordering) i ogniskujące na sobie ich konsekwencje; granice i pogranicza jako

przestrzenie przepływu osób, współpracy (jej aktorzy, determinanty, efekty), dyfuzji

kulturowej itp. (jako fenomen generujący określone zjawiska, np. efekt pogranicza, człowiek

pogranicza, itp.), życie na granicy;

• granice i pogranicza jako przestrzenie tworzące podstawę dla zjawisk transnarodowych (na

poziomie makro i mega): migracji (dyskursywne dekonstruowanie granic), wielokulturowości,

relacje gospodarz–gość itp.; Europa jako pogranicze (re/de-bordering of, in and out of

Europe); granice w czasie wojny (gościnność–wrogość; hos(ti)pitality); digitalizacja,

biometrykalizacja granic;

• granice i pogranicza społeczno-kulturowe, konstruowane w oparciu o różnice o

charakterze etnicznym, w tym kategoryzacje „swój”, „inny”, „obcy”; relacje mniejszość–

większość–państwo; pogranicza jako miejsca spotkania, inkluzji, współzawodnictwa i

wykluczenia;

• pogranicza jako obszary znajdujące się „w sąsiedztwie” granicy państwa, w znaczeniu:

przygranicze (a więc niezależnie od skali i charakteru interakcji społecznych i kulturowych,

do jakich dochodzi pomiędzy jego mieszkańcami); jako obszary niekoniecznie znajdujące się

„w sąsiedztwie” granicy państwa, w znaczeniu: transgranicze (a więc obszar interakcji),

bliskim koncepcji borderscapes;

• pogranicze jako przestrzeń wyobrażona (imaginacyjna), symboliczna, dekonstruowana w

dyskursach, narracjach i praktykach performatywnych;

• reprezentacje granic i pograniczy w sztukach wizualnych, literaturze i pop-kulturze;

muzealizacja granic i pograniczy;

• dziedzictwo historyczne granic i pograniczy; granice jako blizny przeszłości (scars of

history), procesy pojednania na pograniczach; granice i pogranicza w polityce historycznej i

pamięci społecznej.

Serdecznie zapraszamy Państwa do uczestnictwa w Kongresie, mając nadzieję na ciekawe i

inspirujące wystąpienia, twórcze dyskusje i miłą atmosferę ponad wszelkimi granicami...

INFORMACJE PRAKTYCZNE

Organizatorzy Kongresu:

Ośrodek Badań Regionalnych i Obszarów Pogranicza w Uniwersytecie Wrocławskim

Zakład Socjologii Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego

Instytut Nauk o Polityce i Administracji Uniwersytetu Opolskiego

Laboratorium Terra Diversa w Uniwersytecie w Białymstoku

Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w

Poznaniu

International Border Studies Center na Uniwersytecie Gdańskim

Komitet organizacyjny:

Dr hab. prof. UwB Małgorzata Bieńkowska (Uniwersytet w Białymstoku)

Dr hab. prof. UWr Marcin Dębicki (Uniwersytet Wrocławski)

Dr hab. Kamilla Dolińska (Uniwersytet Wrocławski)

Dr hab. prof. UAM Jarosław Jańczak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Dr hab. prof. UWr Julita Makaro (Uniwersytet Wrocławski)

Dr Łukasz Moll (Uniwersytet Wrocławski)

Dr hab. Natalia Niedźwiecka-Iwańczak (Uniwersytet Wrocławski)

Dr hab. prof. UWr Elżbieta Opiłowska (Uniwersytet Wrocławski)

Dr Wojciech Opioła (Uniwersytet Opolski)

Dr Karolina Radłowska (Uniwersytet w Białymstoku)

Dr Grzegorz Welizarowicz (Uniwersytet Gdański)

Ważne terminy:

do 15 września 2023 – zgłoszenia propozycji grup tematycznych

do 30 września 2023 – informacja dotycząca akceptacji grup tematycznych

do 15 stycznia 2024 – zgłoszenia propozycji referatów

do 15 lutego 2024 – informacja dotycząca akceptacji zgłoszeń indywidualnych

do 31 marca 2024 – wniesienie opłaty konferencyjnej

Opłata konferencyjna – 650 zł (doktoranci – 300 zł)

Więcej informacji na stronie konferencji: https://politologia.uni.opole.pl/conference-16-18-09-2024/

Formularz zgłoszeniowy: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeyuYFAvT2NYo5pj54zAfQru8QNMrIDBoA4_1UEaGaTGQn_XQ/viewform